Үлкен Михайловская көшесі

Суретші Ланге Гарри Арминовичтің салған графикасы – қала орталығынан Оралдың ескі бөлігі Е.Пугачев алаңына дейін (Пугачев көшесінен Ж.Молдағалиев көшесіне дейін). Салынған уақыты: XVIII-XXғғ. Н.Назарбаев даңғылы (бұрынғы Больная Михайловская көшесі, Советская көшесі, Ленин даңғылы) – Орал қаласының басты магистралы. XVII ғасырда Орал өзенінен бастап қазіргі Пугачевский алағына дейін, шамамен бір километр жерде қала салынған. XVIII ғасырдың ішінде оның шекарасы қазіргі Некрасов көшесі мен Н.Савичев көшесіне дейін 2 рет ауыстырылған. XIX ғасырдың басында қала үймегін қазіргі Абай атындағы алаңға дейін жылжытқан. Қалада болған үлкен өрт кезінде ағаштан салынған құрылыстардың бірқатары жанып кеткеннен кейін, 1821 жылы Орал қаласында алғашқы рет сәулетші лауазымы бекітіліп, оған Петербургтан сәулетші-итальяндық М.Дельмедино шақыртылған. Оның жобасымен ХІХ ғасырда даңғылдың бірқатары (қазіргі шекарасы – Пугачев алаңынан Абай атындағы алаңға дейін) бөлігі салынды. Кейіннен ескі Оралдың сәлетшілері болып А.Гопиусғ А.Бунькин, И.Тец, В.Курицын, В.Н.Чагин, Б.Родзевич және т.б. келді. Қаланың бұл жақ ішінде даңғыл шақырымға созылған сол уақытқа тән байланысқан арка қақпасы бар екі қабатты кірпіштен қаланған үйлер километр бой түзеді. Қазір архитектуралық жарасымды квартал қатары толығымен сақталған. Кеңес үкіметі уақытында бірнеше жаңа ғимараттар салынды: А.С.Пушкин атындағы педагогикалық институты (қазіргі М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттәк университеті), 151 және 180 номерлі үйлер. Соңғы жылдары соларға ұқсас қазақ драма театры, сауда орталықтары, облыстық типография, бәрнеше қоғамдық ғимараттар салынды. Қаланың ескі бөлігінде орналасқан әрбір үйдің белгілі тарихи оқиғалармен байланысы бар дерлік. Сондықтан барлық кешен бірыңғай қала құрылысы және тарихи-сәулет ескерткіші болып саналады, ал барлық аумақ бірыңғай қорғау аймағын құрайды. Қаланың бұл бөлігі Орал қаласының ең әдемі және өзіндік ерекшелігі бар жерлердің бірі болып табылады. Тарихи қала құрылыс кешені XVI-XX ғасырдағы тарихиғ мәдени және қала құрылыс өнерінің ескерткіштері ретінде мемлекеттік қорғауға алынған.

Большая Михайловская улица

Графика художника Гарри Арминовича Ланге – часть старого Уральска от центра города до площади Е.Пугачева (от ул. Пугачева до ул. Ж.Молдагалиева). Время постройки: XVIII-XX вв. Проспект Н.Назарбаева (бывшие Большая Михайловская улица, Советская улица, проспект Ленина) – главная магистраль города. В XVIII веке город был застроен от реки Урал до своевременной Пугачёвской площади, на расстоянии примерно одного километра. В течение XVIII века граница его переносилась дважды: до своевременной улицы Некрасова, затем до улицы Н.Савичева. В начале ХІХ века городской вал был отодвинут до своевременной площади имени Абая. После большого пожара, во время которого выгорела значительная часть деревянной застройки, в 1821 году впервые была учреждена в Уральске должность архитектора и на неё был приглашен из Петербурга архитектор-итальянец М.Дельмедино. По его проекту в ХІХ веке застраивалась значительная часть проспекта (совр. границы – от Пугачевской площади до площади имени Абая). В дальнейшем архитекторами старинного Уральска были – А.Гопиус, А.Бунькин, И.Тец, В.Курицын, В.Н.Чагин, Б.Родзевич и др. В этой черте города на протяжении километра проспект был застроен преимущественно двухэтажными кирпичными домами, соединенными характерными для того времени арками ворот. Сейчас целиком сохранились ансамбли ряда кварталов. В советское время появилось несколько новых зданий: педагогический институт имени А.С.Пушкина (ныне Западно-Казахстанский государственный университет имени М.Утемисова), жилые дома под номерами 151 и 180. В последние годы в этой части построены – казахский драмтеатр, ряд торговых центров, областная типография, ряд общественных зданий. Практическии с каждым из домов старой части города связано определенное историческое событие. Поэтому весь комплекс рассматривается как единый градостоительный и архитектурно-истроический памятник, а вся территория составляет единую охранную зону. Данная часть города является украшением и придает самобытный характер всему Уральскому. Исторический градостроительный комплекс находится под государственной охраной как памятник истории, культуры и градостроительного искусства XVIII-XX вв.